Đế quốc Anh - Từ một thuộc địa nhỏ trở thành Đế quốc mặt trời không bao giờ lặn

Dân số:
Thủ đô:
Diện tích:

1698 lượt xem

Đế chế thành công
@ 03/11/20 1698 lượt xem

Là nơi bắt đầu cách mạng công nghiệp do cách mạng tư sản diễn ra sớm nhất thế giới, Anh cũng là đế quốc rộng lớn nhất trong lịch sử nhân loại - đế quốc mặt trời không bao giờ lặn, đánh bại cả Napoléon đại đế và khiến Tây Ban Nha suy tàn.

Để chuẩn bị cho “Hành trình từ trái tim” tiếp tục diễn ra trong thời gian tới, Trung Nguyên Legend sẽ bắt đầu khởi đăng các loạt bài viết sau đây để chúng ta có thể thấu hiểu sâu sắc và toàn diện về sự hình thành nên một Đế chế mới, một hình mẫu Dân tộc vĩ đại, Quốc gia trung tâm - thì việc tổng kết quán xét những bài học trong lịch sử quá khứ của các nền văn minh, các đế chế... sẽ giải mã những công thức cốt lõi đã làm nên sự hưng thịnh và suy tàn của các đế chế cũ, các nền văn minh cũ…là sự cần thiết - để từ đó chúng ta hình thành nên những mật mã thành công của Đế chế mới. Sự hùng mạnh của một quốc gia, không phải phụ thuộc vào diện tích lớn nhỏ, không phải phụ thuộc vào dân số ít nhiều, không phải phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên nhiều hay ít,… mà sự hùng mạnh của một quốc gia phụ thuộc vào ba thành tố căn bản:  

“Hành trình Từ Trái Tim – Hành trình Lập Chí Vĩ Đại – Khởi Nghiệp Kiến Quốc cho 30 Triệu Thanh Niên Việt” do Tập đoàn Trung Nguyên Legend khởi xướng gần 10 năm qua, đến nay đã có sự đồng hành của Bộ Quốc phòng – Quân chủng Hải quân, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Văn hóa,Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Lao động thương binh và Xã hội… cùng nhiều cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, các nhân vật ảnh hưởng trong nhiều lĩnh vực trong nước và quốc tế; cùng các cơ quan truyền thông Thanh Niên, Tiền Phong, Một Thế giới, Soha… “Hành trình từ trái tim” nhằm kiến tạo Khát Vọng Lớn, Chí Hướng Vĩ Đại cho thế hệ thanh niên Việt Nam; nhằm cung cấp nền tảng tri thức đúng đắn và hiểu biết toàn diện cho 30 triệu thanh niên Việt thông qua việc trao tặng hàng chục triệu cuốn sách quý của Tủ sách nền tảng đổi đời – Tủ sách hợp nhất tinh hoa của nhân loại do Chủ Tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend ĐẶNG LÊ NGUYÊN VŨ tâm huyết, cẩn trọng tuyển chọn từ hàng ngàn tấm gương danh vĩ nhân thành công nhất trong suốt diễn trình lịch sử hình thành, phát triển và tiến hoá của nền văn minh nhân loại. Để từ đó, các thế hệ thanh niên Việt cùng nhau nỗ lực học tập không ngừng nghỉ, cùng nhau nỗ lực luyện rèn, chuyển hóa từ sức mạnh tri thức, sức mạnh tinh thần thành sức mnh thể chất, sức mạnh vật chất để tạo nên một một dân tộc vĩ đại và trường tồn. Cùng nhau dựng xây một nước Việt hùng cường, một đế chế Việt mới - là Đế Chế Tâm với sức mạnh, quyền lực và ảnh hưởng từ hạt nhân của hệ giá trị cốt lõi Sự Minh triết - Tình yêu thương Trách nhiệm; cùng nhau kiến tạo nên một Đế chế Tâm chưa từng có trong việc xóa bỏ tam độc: bệnh tật, đói nghèo và đau khổ cho nhân loại - điều mà mọi thiết chế từ trước đến nay đều bất lực, mang lại thành công bền vững, hạnh phúc đích thực cho mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi quốc gia và mỗi dân tộc; một Đế Chế Việt mới sức ảnh hưởng toàn diện với phần còn lại của nhân loại, đặc biệt trong bối cảnh toàn bộ nền văn minh chung của thế giới đang phải đối diện với những khủng hoảng đan xen, phức tạp và vô cùng nguy hiểm như hiện nay. Trong suốt quá trình hình thành và phát triển của gần 5.000 năm qua, là quá trình vô cùng gian nan cũng vô cùng hào hùng của tổ quốc Việt của mình, chúng ta chỉ luôn ở tâm thế, tâm thức dựng nước và giữ nước; chưa từng vươn lên được đến vị thế của một đế chế, một cường quốc - mà chỉ có thể giữ vững được bản sắc, sự độc lập và tự chủ trước những đế chế, cường quốc hàng đầu trong từng thời kỳ - nên đây là thời kỳ thứ ba, thời kỳ của Đế chế Việt mới – biểu đạt tinh thần Việt, ý chí Việt. Đó vừa là niềm tự hào lớn, sự tự tin lớn, nhưng đó cũng là một nỗi niềm sâu thẳm, một trách nhiệm lớn lao xứng đáng của những người con mang dòng máu Lạc Hồng. Từ khi hội nhập với nền kinh tế toàn cầu hoá đến nay, Việt Nam chúng ta đã có những thành tựu về nhiều mặt, đạt được sự tăng trưởng và phát triển chưa từng có nhưng cũng vẫn chịu các áp lực tiêu cực cả trong lẫn ngoài, vẫn luôn phải chung sống và đối phó với nhiều nguy cơ và thách thức vô cùng nguy biến và phức tạp; vậy nên chúng ta rất cần tình thương của nhau, động viên nhau, là ch dựa đáng tin cậy cho nhau; cùng nhau vượt qua mọi sự khác biệt, mọi sự bất đồng, hận thù trong quá khứ - nếu có; vượt qua những điều riêng tư, lẽ bình thường để cùng nhau nung rèn chí lớn, cùng nhau truy cầu và chia sẻ ánh sáng tri thức cho nhau và cho toàn nhân loại; vượt qua mọi khác biệt, xung đột, vượt qua mọi nguy cơ, thảm họa dù là thiên tai hay nhân tạo để cùng kiến tạo một nền văn minh tiến bộ mới, bền vững hơn, thịnh vượng hơn, nhân văn hơn, hạnh phúc hơn cho mình và cho toàn thế giới.

Nước Việt mình nhất định phải trở thành Đế chế toàn cầu.

Hãy tin vào thiên mệnh của dân tộc mình.

 

Chúng ta đã chứng kiến những nền văn minh cổ đại như Lưỡng Hà, Ai Cập, Hy-La, Maya…, các đế chế hùng mạnh lừng lẫy như Ba Tư, La Mã, Hồi Giáo, Ottoman, Nguyên Mông…; Những đế quốc có tầm ảnh hưởng nhất thời kỳ cận đại như Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp… đều có chung cùng một xuất phát điểm từ gia tộc thấp kém, từ một thành phố vô danh, từ một đất nước nhỏ bé - nhưng đã trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành đế quốc hùng mạnh thống trị các vùng đất rộng lớn khắp thế giới, có nhiều phát kiến sáng tạo đóng góp trong diễn trình lịch sử của nhân loại.

Câu hỏi lớn được đặt ra là Điều gì đã kiến tạo nên sự hùng mạnh của các đế chế, các dân tộc, các đế quốc và quốc gia? Thực tế đã chứng minh sự hùng mạnh của một đế chế, đế quốc, quốc gia không phụ thuộc vào diện tích lớn hay nhỏ, sự ảnh hưởng của một dân tộc không phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên giàu hay nghèo, sự lớn mạnh của quốc gia không phụ thuộc vào dân số ít hay nhiều… mà ngược lại, chính sự bất lợi đó đã nung nấu ý chí khởi phát mạnh mẽ nhất của các đế chế trong lịch sử. Bất kỳ một đế chế nào, dân tộc nào, quốc gia nào, đều có thể biến nghịch cảnh thành cơ hội, biến nhỏ bé thành vĩ đại, biến phụ thuộc thành ảnh hưởng dựa vào 3 thành tố căn bản là: Một là SỰ HIỂU BIẾT VÀ HAM HỌC HỎI, hai là SỰ ĐOÀN KẾT VÀ CHIẾN LƯỢC ĐÚNG ĐẮN; ba là SỨC MẠNH VÀ TẦM ẢNH HƯỞNG.

Đế quốc Anh khởi nguồn với các thuộc địa và trạm mậu dịch hải ngoại được thiết lập từ cuối thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XVIII, là đế quốc rộng lớn nhất trong lịch sử nhân loại, với thế lực toàn cầu đứng đầu trong hơn một thế kỷ, đánh bại cả Napoléon đại đế và khiến Tây Ban Nha suy tàn. Vào thời kỳ đỉnh cao của quyền lực, đế quốc Anh thường được ví với câu nói "đế quốc mặt trời không bao giờ lặn" bởi lãnh thổ mở rộng ra toàn địa cầu. Thời bấy giờ, lãnh thổ của đế quốc Anh dài trên khắp 5 châu lục với hơn 100 vùng lãnh thổ và các quần đảo hải ngoại. Bao phủ diện tích hơn 33.670.000 km², gần ¼ tổng diện tích toàn cầu và cai trị khoảng 413 triệu người, chiếm 1/5 dân số thế giới lúc bấy giờ. Do đó, những di sản văn hóa, ngôn ngữ và luật pháp của đế quốc này được truyền bá rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Anh là nơi bắt đầu cách mạng công nghiệp do cách mạng tư sản diễn ra sớm, tạo điều thuận lợi thúc đẩy tư bản, nhân công và kỹ thuật phát triển. Những phát minh quan trọng được ứng dụng triệt để nhằm biến nước này trở thành nhà máy, trung tâm công nghiệp, công xưởng của thế giới hướng đến mục tiêu bá chủ toàn cầu. Trong đó, Luân Đôn trở thành một trung tâm thương mại với 80 vạn dân và là thủ đô đầu tiên của châu Âu tiến lên con đường công nghiệp hoá.

Sau khi James Hagreaves phát minh ra máy kéo sợi, Cartwright phát minh ra máy dệt, đến lượt James Watt đã phát minh ra máy hơi nước nhằm tăng thêm sức mạnh đế quốc của Anh. Cùng với điện báo và các công nghệ mới ra đời tăng khả năng kiểm soát và phòng thủ hiệu quả. Nhờ đó, đế quốc Anh nhanh chóng có một đội thương thuyền và một lực lượng hải quân hùng mạnh nhằm thực hiện khát vọng bành trướng lãnh thổ.   

Động cơ hơi nước của Thomas Newcomen sinh ra cách mạng công nghiệp. Cha đẻ của đường sắt là George Stephenson xây dựng tuyến đường sắt liên đô thị công cộng đầu tiên trên thế giới, đó là đường sắt Liverpool và Manchester. Sự ra đời của ngành đường sắt đóng vai trò quan trọng trong việc khai khẩn Bắc Mỹ. Đầu máy xe lửa hơi nước đầu tiên ở Anh do Richard Trevithick sản xuất trong những năm đầu thế kỷ XIX và được sử dụng cho vận tải đường sắt cho đến giữa thế kỷ XX đã thúc đẩy cách mạng công nghiệp diễn ra mạnh mẽ, quyết liệt hơn.

Cùng với đó, nhà sáng chế Anh Isambard Kingdom Brunel đã xây dựng đường sắt, cầu, đường hầm, cầu cạn, nhà ga, cảng và đóng con tàu lớn nhất thế giới thúc đẩy cách mạng hóa giao thông công cộng và kỹ thuật hiện đại.

Người Anh còn tạo ra động cơ phản lực, máy xe sợi công nghiệp đầu tiên, máy tính đầu tiên và truyền máu người thành công đầu tiên, máy hút bụi cơ giới hoá, máy cắt cỏ, dây thắt an toàn, tàu đệm khí, động cơ điện, động cơ hơi nước, các thuyết như thuyết Darwin về tiến hoá và thuyết nguyên tử. 

Với vai trò của mình trong tiếp thị và sản xuất động cơ hơi nước, phát minh đúc tiền hiện đại, Matthew Boulton được xem là một trong các doanh nhân có ảnh hưởng nhất trong lịch sử. Việc nghiên cứu thành công vắc xin đậu mùa của Edward Jenner giúp cứu được nhiều sinh mạng, hơn số tử vong trong toàn bộ các cuộc chiến của nhân loại.

Bên cạnh đó, họ tiếp tục phát minh ra các cỗ máy mới mang tính chất cách mạng để thực hiện những công việc truyền thống như xe sợi và dệt vải cho năng suất nhiều hơn so với làm bằng tay. Máy móc được dùng vào việc sản xuất sắt, thép và những kim loại nhằm mục đích chế tạo thêm vũ khí và công cụ khác. Thời kỳ này, gắn liền với những tên tuổi như kỹ sư, nhà phát minh Henry Bessemer đạt được bước tiến lớn trong lĩnh vực sản xuất thép; James Nasmyth (1808-1890) sáng chế ra búa hơi, dùng để sản xuất các bộ phận của tàu thủy chạy bằng hơi nước hoạt động hai chiều.

Đặc biệt phải kể những đóng góp và sự cống hiến vô cùng to lớn cho tri thức nhân loại của nhà vật lý, nhà toán học, nhà khoa học Isaac Newton. Với tuổi thơ của Newton là chuỗi ngày thiếu thốn, đau thương, cô quạnh và trải qua nhiều khó khăn, thách thức nhưng bằng một tinh thần khát khao học hỏi cùng với ý chí vươn lên và sự lao động không mệt mỏi; nhà khoa học vĩ đại Newton đã mang đến cho khoa học Anh và thế giới những phát minh kiệt xuất. Trong vai trò là nhân vật chính trong cuộc cách mạng khoa học, Newton đã tìm ra và phát triển định luật hấp dẫn, 3 luật về chuyển động trong vật lý. Trong quang học, ông khám phá ra sự tán sắc ánh sáng, giải thích việc ánh sáng trắng qua lăng kính trở thành nhiều màu. Trong toán học, Newton cùng với Gottfried Leibniz phát triển phép vi phân và tích phân.

Bản đồ các danh vĩ nhân, các nhà lập thuyết, các nhà khoa học... tiêu biểu trong mọi lĩnh vực của nền văn minh Phương Tây của nhân loại. Trong đó, có nhà vật lý Isaac Newton đã khám phá ra định luật vạn vật hấp dẫn cùng với nhiều phát kiến vĩ đại cho tri thức nhân loại.

Một thành tựu đáng ghi nhận của James Cook - vị thuyền trưởng, nhà thám hiểm và là người đầu tiên đã vẽ chính xác hải đồ của nhiều vùng đất và ghi lại nhiều hòn đảo, đường biển trên bản đồ châu Âu. Ông đã thực hiện ba chuyến hải trình đến New Zealand, Tahiti và Hawaii đã giúp Anh mở rộng đế quốc ra toàn cầu.

Dưới thời cai trị của Nữ hoàng Anh Victoria, đồng bảng Anh do Ngân hàng Anh phát hành là đồng tiền thống lĩnh trong mọi giao dịch quốc tế. Nhờ vậy đế quốc Anh có đủ điều kiện để tăng cường tối đa sức mạnh hải quân Anh cùng công ty Đông Ấn Anh… trong việc chinh phục và tranh giành thuộc địa, phát triển công nghiệp, phát minh khoa học.

Trong nhiều thập niên, sự cai trị và di cư của người Anh để lại dấu ấn tại các quốc gia thuộc địa. Đế quốc Anh thiết lập việc sử dụng tiếng Anh tại các khu vực khắp thế giới. Đặc biệt, với sự truyền bá của tiếng Anh từ nửa cuối của thế kỷ XX do sự ảnh hưởng văn hóa của Hoa Kỳ nên các cựu thuộc địa trừ châu Phi đều chọn hệ thống đóng vai trò là khuôn mẫu cai trị và hệ thống tư pháp của đế quốc Anh.

Nền nghệ thuật nước Anh có truyền thống lâu đời, đầy sức sáng tạo, để lại nhiều thành tựu có sức ảnh hưởng lớn trên thế giới. Nghệ thuật cổ điển, truyền thống của Anh quốc phải kể đến những buổi hòa nhạc lớn hay những buổi biểu diễn opera, sân khấu kịch nghệ với các tác phẩm của đại văn hào Shakespeare với những tác phẩm kinh điển như Hamlet, Romeo và Juliet, Macbeth... Ngoài ra, Anh còn nổi tiếng với những bảo tàng lớn, phòng trưng bày nghệ thuật với thiết kế từ cổ điển đến hiện đại. Bảo tàng Anh (British Museum) tại London - một trong những bảo tàng lớn nhất thế giới - là một viện bảo tàng văn hóa và lịch sử loài người.Thời bấy giờ, kiến trúc của Anh có nhiều ảnh hưởng đến các công trình ở các nhà thờ, ga xe lửa và tòa nhà chính phủ ở quốc gia thuộc địa.

Ngoài ra, các nhà truyền giáo của Anh đi khắp thế giới trước các binh sĩ và công chức để truyền bá các nhóm đạo Anh giáo đến tất cả lục địa. Đối với họ, văn kiện thần học "Sách cầu nguyện chung" thể hiện một tư duy thần học sâu sắc đi cùng với tinh thần hòa giải và bao dung. Đặc biệt, tôn giáo ở Anh trở thành hình mẫu cho các giáo hội tân lập ở châu Phi, châu Đại dương, New Guinea và khu vực Thái Bình Dương với nhiều tôn giáo như Hồi giáo, Ấn giáo, Thiên chúa giáo, Phật giáo, Pagan giáo và các tôn giáo khác cùng tồn tại.

Các môn thể thao cá nhân và đồng đội phát triển tại Anh, đặc biệt là bóng đá, cricket, bóng bầu dục, quần vợt sân cỏ và golf cũng được xuất khẩu. Lựa chọn của Anh về hệ thống đo lường, hệ thống đế quốc, tiếp tục được sử dụng tại một số quốc gia theo nhiều cách thức khác nhau. Quy tắc đi xe bên trái đường được duy trì tại phần lớn cựu đế quốc. 

Với tầm nhìn, sách lược cùng với mô hình thực thi đúng đắn, vượt trội đã biến Anh từ một thuộc địa nhỏ bé của châu Âu trở thành một đế quốc cường thịnh với phạm vi lãnh thổ rộng khắp thế giới. 

Từ lâu, người Anh vốn ghen tị với người anh em Hà Lan và tụt hậu so với quốc gia láng giềng ít dân này về cả mức độ giàu có, chất lượng cuộc sống. Họ xây dựng hàng trăm thành lũy trên khắp vương quốc Anh để củng cố biên phòng và bảo vệ sự ổn định, đồng thời làm bàn đạp để xâm chiếm các thuộc địa. 

Cách mạng công nghiệp nổ ra ở Anh sau khi cách mạng tư sản Anh thắng lợi đã đưa chủ nghĩa tư bản phát triển lên một giai đoạn cao. Với sự ủng hộ từ phong trào bãi nô Anh, Quốc hội Anh ban hành Đạo luật buôn bán nô lệ vào năm 1807, theo đó bãi bỏ việc buôn bán nô lệ trong đế quốc. Năm 1808, Sierra Leone được chỉ định là một thuộc địa chính thức của Anh cho các nô lệ được giải phóng. Cuộc cách mạng này, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình sản xuất kinh tế ở Anh. Nó đem lại một sự biến đổi lớn không những trong nền kinh tế Anh, mà còn ảnh hưởng đến các nước khác ở châu Âu.

Tuy nhiên, khi chủ nghĩa tư bản chuyển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang chủ nghĩa đế quốc thì các thuộc địa có vai trò quan trọng - nơi chủ nghĩa tư bản nuôi dưỡng tất cả sinh lực của mình. Thấy được miếng mồi béo bở từ các thuộc địa, đế quốc Anh đã thực hiện hàng loạt các cuộc xâm chiếm lãnh thổ, thực hiện các chính sách chia để trị - "dùng người bản xứ đánh người bản xứ". Đồng thời, kiểm soát việc sản xuất hàng hóa, kỹ nghệ và thông qua các đạo luật hàng hải nhằm kiểm soát các thuộc địa.

Thay vì tìm cách kiểm soát vùng nội địa nhằm khai thác tài nguyên, đế quốc Anh tập trung vào thương mại, mạng lưới mậu dịch và các huyết mạch chiến lược như kênh đào Suez - nhằm giữ cho mình thế độc quyền đối với Pháp. Nhưng đế quốc Anh cũng để lộ những yếu kém về mặt quản lý ở eo biển Malacca, thành phố cảng Aden, eo biển Hormuz và bán đảo Gibraltar.

Trong quá trình xâm chiếm thuộc địa hóa Ireland, thuộc địa hóa Bắc Mỹ, thuộc địa hóa châu Phi, chiến tranh với Pháp và thám hiểm Thái Bình Dương; đế quốc Anh sử dụng lực lượng hải quân hùng hậu và mạnh nhất thế giới nhằm thiết lập củng cố sức mạnh từng bước thôn tính các vùng đất rộng lớn. Bên cạnh đó, để vươn lên bá chủ thế giới trong mọi lĩnh vực đế quốc Anh thực hiện chiến lược đồng hóa hoặc tiêu diệt bằng ngôn ngữ, giống nòi, văn hóa… nhằm vơ vét của cải của các nước thuộc địa.

Khi đế chế gặp nguy hiểm, Anh đã mượn lực ngoại quốc để đánh đuổi kẻ thù. Thậm chí liên minh với kẻ thù (Pháp, Nga, Nhật) để chống lại nguy cơ mất vị thế. Điều này chính là con dao hai lưỡi khi tự đẩy mình vào vòng vây của kẻ thù. Mặc dù đế quốc Anh là bên chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Cuộc chiến này, đã có tác động sâu sắc đến cả trong nước và hải ngoại. Trong thời gian này, phần lớn châu Âu - một lục địa chi phối thế giới trong vài thế kỷ đã bị đổ nát - là nơi đóng quân của quân đội Hoa Kỳ và Liên Xô, hai quốc gia này giờ đây nắm giữ quyền lực toàn cầu. Sau chiến tranh, đế quốc Anh về cơ bản đã phá sản.

Bước sang thế kỷ XX, lo ngại bắt đầu tăng lên tại Anh rằng họ sẽ không thể phòng thủ mẫu quốc và sự toàn vẹn của đế quốc tkhi duy trì chính sách "cô lập vinh quang". Cùng với những bất ổn về chính trị do người Anh không thể đồng nhất dân tộc và tôn giáo, góp phần vào các xung đột tại các khu vực cựu thuộc địa khiến đế quốc Anh tan rã.

Để hiểu hơn về thời kỳ huy hoàng cho đến suy tàn của đế quốc Anh, phải kể đến những bộ phim kinh điển như: "Braveheart" và "Hoàng đế Arthur", "Henry of Navarre", "Nữ hoàng Elizabeth" thuộc tủ phim Nền tảng đổi đời do Nhà Sáng Lập – Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tâm huyết, cẩn trọng tuyển chọn từ hàng ngàn bộ phim hay nhất mọi thời đại.

Là một quốc gia nhỏ bé thuộc lục địa châu Âu, nhưng với khát vọng lớn Anh đã trở thành bá chủ toàn cầu vào thế kỷ XVII nhờ năng lực khai thác của chủ nghĩa tư bản, tài chính và thương mại tự do nhằm vượt mặt các đối thủ cạnh tranh.

Cecil Rhodes thành viên Hội đồng Cơ mật Hoàng gia Anh và dự án đường sắt Cape - Cairo đã thể hiện khát vọng bá chủ toàn cầu của người Anh. Nền móng của đế quốc Anh được bắt đầu được xây dựng khi Anh và Scotland còn là hai vương quốc riêng biệt. Sau những thành công của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha trong việc thám hiểm hải ngoại, đến năm 1496 Quốc vương Henry VII của Anh đã ủy quyền cho John Cabot dẫn đầu cuộc hành trình khám phá một tuyến đường tới châu Á thông qua Bắc Đại Tây Dương.

Cecil Rhodes thích "tô bản đồ nước Anh màu đỏ" và tuyên bố: "Tất cả những ngôi sao này... những thế giới bao la vẫn còn ngoài tầm với. Nếu có thể, tôi sẽ thôn tính những hành tinh khác." 

Dưới thời Tudor, xứ Anh (England) trở nên lớn mạnh, thoát ly khỏi quá khứ và sự ảnh hưởng của La Mã gieo mầm cho một đế quốc trong tương lai. Udor là một dòng họ ở xứ Wales, lên nắm quyền sau thời kỳ nội chiến hỗn loạn kéo dài, còn gọi là thời của các cuộc Chiến tranh Hoa hồng (1455–1485).

Vị vua đầu tiên thuộc dòng họ Tudor là Henry VII cấm thành lập quân đội riêng và đàn áp bất kỳ lãnh chúa nào chống lại ông. Henry VII đã củng cố, làm giàu cho cả Hoàng gia và xứ Anh. Đến khi Henry VIII lên ngôi vua vào năm 1509, Anh đã là một cường quốc quan trọng ở châu Âu. Ông đã xây dựng lại lực lượng hải quân Anh và củng cố quyền kiểm soát của Anh đối với xứ Wales, Ireland. Đồng thời thành lập một lực lượng hải quân lớn và lập kế hoạch cho những cuộc thám hiểm lập thuộc địa nhằm thúc đẩy buôn bán.

Trong thời gian vua Edward VI (1537–1553) trị vì, Giáo hội Anh trở nên mạnh hơn. Mary I (1516–1558), chị cùng cha khác mẹ của Edward và là con gái của Henry, kế vị Edward VI. Trong thời gian cai trị, bà đã nỗ lực khôi phục lại Thiên Chúa giáo. Sau khi nữ hoàng Mary mất, em gái bà là Elizabeth I nối ngôi nữ hoàng xứ Anh và Ireland năm 1558. Trong 45 năm, bà trị vì và điều hành đất nước, nước Anh đã trải qua một thời kỳ ổn định, văn hóa và kinh tế phát triển. Nhờ lực lượng hải quân hùng mạnh, đế quốc Anh có thể thực thi tự do hàng hải, phản đối chế độ nô lệ và cướp biển. Thay vì tìm cách kiểm soát vùng nội địa nhằm khai thác tài nguyên, đế quốc này tập trung vào thương mại cùng các huyết mạch chiến lược như kênh đào Suez, eo biển Malacca, thành phố cảng Aden, eo biển Hormuz và bán đảo Gibraltar; nhờ đó mà Anh trở thành đế quốc giàu có.     

Năm 1588, hạm đội lừng danh với sức mạnh thống trị trên mặt biển của Đế quốc Tây Ban Nha, giong buồm đến eo biển, chuẩn bị cho cuộc xâm lăng trong kế hoạch phối hợp với đạo quân tinh nhuệ của Công tước xứ Parma, từ Hà Lan tiến đánh vào bờ biển đông nam nước Anh. Hải quân Anh đã chuẩn bị tàu chiến lớn và trang bị hỏa lực mạnh để bao vây và đánh bại âm mưu xâm lược của kẻ thù, góp phần không nhỏ đến niềm tự hào dân tộc Anh Quốc – trở thành một đại cường quốc.

Đầu thế kỷ XVII, nước Anh tiến hành thuộc địa hóa Bắc Mỹ và các đảo nhỏ trong vùng Caribe, cùng với đó là việc thành lập những công ty tư nhân; đáng chú ý nhất là công ty Đông Ấn Anh nhằm quản lý các thuộc địa và mậu dịch hải ngoại. Thời kỳ này, kéo dài cho đến khi 13 thuộc địa giành được độc lập; sau khi cuộc chiến tranh Hoa Kỳ kết thúc vào cuối thế kỷ XVIII và được các sử gia gọi là "Đế quốc Anh đầu tiên".

Năm 1649, Vua Charles bị bắt và bị đem ra xét xử vì âm mưu phục hồi chính quyền chuyên chế cũ. Anh trở thành một nước cộng hoà dưới sự lãnh đạo của Cromwell. Đến năm 1760, Geoge III tiếp tục thời kì huy hoàng cho đất nước bằng cách thúc đẩy kinh tế xã hội và mở rộng thuộc địa. Thời gian này, diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp với tốc độ lớn, tạo ra bước ngoặt cho phát triển sản xuất. Năm 1815, chiến thắng của quận công Wellington trong trận Waterloo kết thúc hoàn toàn âm mưu xâm lược của Pháp. Ảnh hưởng nền hoà bình trong suốt một thế kỷ.

Trong đó, Ấn Độ là một vùng đất mà Anh tới buôn bán trước tiên, sau đó mới cai trị vùng đất này. Đây là cũng là thuộc địa quý giá nhất của đế quốc Anh. Năm 1850, Ấn Độ chịu sự cai quản của công ty Đông Ấn Anh. Sau cuộc nổi dậy năm 1857, Ấn Độ tiếp tục đặt dưới sự cai trị của chính phủ Anh nhưng chính sách đế quốc trở nên thận trọng hơn. Quan chức Anh để cho các vương công Ấn Độ tự điều hành công việc ở địa phương. Binh lính từ các nước thuộc địa thường xuyên được huy động nhằm đảm bảo việc duy trì, mở rộng quyền lực và ảnh hưởng của đế quốc Anh.

Người Anh tiếp tục chinh phục Ai Cập nhằm bảo vệ kênh đào Suez và tuyến đường sang Ấn Độ vào năm 1883. Sau cuộc nổi dậy ở miền Nam Ai Cập do một thủ lãnh tôn giáo là Mahdi lãnh đạo, Anh tiến vào chiếm Sudan năm 1898. Người Anh đã thiết lập các tuyến đường thương mại trên khắp đế quốc bằng cách lập cơ quan đại diện ở tất cả các cảng. Họ tổ chức hoạt động sản xuất tại chỗ để phục vụ xuất khẩu và các thị trường cho hàng nhập khẩu từ Anh. Hải quân Anh bảo vệ lợi ích của họ và bảo đảm an toàn cho tàu thuyền qua lại.

Bên cạnh đó, đế quốc Anh mở rộng tầm ảnh hưởng tới các thuộc địa sâu trong lục địa ở Trung và Nam Mỹ tới cả Trung Quốc. Nữ hoàng Victoria là người tích cực theo đuổi chính sách mở rộng thuộc địa và duy trì đế quốc. Các thuộc địa ở vùng Caribe, châu Phi, châu Á, Úc-Á, khu vực Thái Bình Dương chịu sự cai trị từ London và thống nhất dưới vương triều Anh. Các hải cảng chiến lược như Gibraltar, Hồng Kông, Singapore và Aden đều rơi vào tay người Anh, các tuyến đường buôn bán trọng yếu như Cape (Nam Phi) từ Anh tới Ấn Độ, tuyến kênh đào Suez (Ai Cập) tới các đồn điền trồng cây gia vị và cao su ở Đông Nam Á cũng do Anh kiểm soát.

Chiến tranh Thế giới I (1914), lãnh thổ của đế quốc Anh đã trải rộng khắp thế giới nhờ khả năng thống trị các vùng biển và các tuyến đường buôn bán. Trong suốt thế kỷ XIX, hải quân Anh có sức mạnh vô dịch, tàu thuyền Anh liên tục tuần tra các nước thuộc địa của đế quốc mình. Từ năm 1945, đế quốc Anh bắt đầu suy tàn khi phong trào giải phóng thuộc địa dâng cao trên khắp thế giới.

Đến thế kỷ XX, sự vươn lên mạnh mẽ của Hoa Kỳ và Đức đe doạ nghiêm trọng tới vị thế của đế quốc Anh. Trong Thế chiến 2 (1939 – 1945), Anh mất hầu như toàn bộ thuộc địa của mình ở Đông Nam Á vào tay quân Nhật. Sau chiến tranh, Anh phải trao trả độc lập cho Ấn Độ, thuộc địa đông dân và giàu có nhất của mình. Sau đó, các thuộc địa còn lại của Anh cũng dần dần giành được độc lập, đánh dấu sự kết thúc của đế quốc Anh. Ngày nay, dấu hiệu cuối cùng để người ta có thể nhận ra một đế quốc vĩ đại chỉ là một hiệp hội lỏng lẻo mang tên "Khối thịnh vượng chung" với 16 quốc gia về danh nghĩa có chung một nguyên thủ là nữ hoàng Anh Elizabeth II.

Cũng như các đế quốc khác, sự lụi tàn của đế quốc Anh một lần nữa đã chứng minh cho sự xuống dốc của những giá trị nền tảng mà bất cứ cá nhân nào, quốc gia nào, dân tộc nào muốn hùng cường đều phải duy trì và phát triển. Một trong những nguyên do tiềm tàng dẫn đến thất bại của đế quốc Anh bắt nguồn từ khát vọng lớn tranh đua với thế giới khiến họ sa đà vào những cuộc chiến đẫm máu, sự trỗi dậy của lòng tham không có điểm dừng của giai cấp thống trị… Cùng với sự bùng nổ về công nghệ đã khiến đế quốc Anh phát triển thiên lệch, thiếu đi sự bền vững, thất thoát một khoản ngân sách khổng lồ cho việc phát triển công nghệ dẫn đến tham vọng xâm lược thuộc địa ngày một lớn. Ở đế quốc này, có sự học hỏi và sáng tạo nhưng trở thành bàn đạp cho những cuộc tham chiến. Tuy có chiến lược và mô hình vận hành vượt trội để củng cố chủ nghĩa đế quốc trong một thời gian dài, nhưng họ lại đối mặt với những tranh chấp, bất đồng, nội chiến và đấu đá lẫn nhau để tranh giành quyền lực, khuyết đi sợi dây gắn kết tinh thần đoàn kết cả dân tộc khiến đế quốc Anh nhanh chóng sụp đổ.

(Đón đọc kỳ sau: Đế quốc Pháp – Từ lãnh thổ liên minh đến Đế quốc cường thịnh.)

BẠN CÓ THỂ QUAN TÂM

Xem tất cả

Hàn Quốc – Bí mật tạo nên “kỳ tích sông Hàn”

Dân tộc Do Thái – Đức tin dân tộc được chọn

Dubai – Tầm nhìn thay đổi quốc gia

Ấn Độ - Từ "khu ổ chuột" trở thành "Quốc gia khởi nghiệp"